Stres
Stres
W myśl jednej z wielu definicji stres jest zjawiskiem biologicznym,
stanowiącym niespecyficzny sposób reakcji organizmu na jakiekolwiek
stawiane mu wymagania: fizyczne, psychiczne lub somatyczne, które mogą
być traktowane jako następstwo każdego – pozytywnego lub negatywnego – zdarzenia,
wobec którego staje człowiek. Innymi słowy, stresem określa się wszystkie bodźce,
które zmieniają stopień Twojej gotowości do działania. Dzięki nim życie nie
jest monotonne czy wręcz nudne. Jeżeli natomiast dociera do nas zbyt wiele bodźców,
wówczas zaczynamy odczuwać dyskomfort.
Jeżeli wciąż jesteśmy poddawani silnemu oddziaływaniu bodźców, znacząco obniża się
nasze samopoczucie, zdrowie i wreszcie może dojść do całkowitej dezorganizacji
naszego życia. Nadmierny stres pojawia się, gdy staramy się dorównać idealnemu
wizerunkowi samego siebie. Nierealistyczne oczekiwania zderzają się z rzeczywistością,
która niestety znacznie odbiega od ideału, co rodzi rozczarowanie i frustracje.
Zbyt intensywny i długotrwały stres może mieć poważne działanie destrukcyjne,
może uszkodzić układ immunologiczny, sprawiający, że osoba żyjąca w stresie
będzie bardziej podatna na choroby. Utrata energii w wyniku nieustannego stresu sprawia,
że organizm staje się niezdolny do codziennej regeneracji, prawidłowego odbioru i
przetwarzania impulsów nerwowych.
Natura stresu wymaga od nas niezwykłej czujności i zręczności w kontrolowaniu
poziomu odbieranych bodźców. Dobre opanowanie tej umiejętności zapewni nam
komfort życia – uchroni przed nuda z jednej strony oraz przed zmaganiami ponad
nasze siły z drugiej strony.
Główne przyczyny stresu:
Stres biologiczny: doświadczany w sytuacjach fizycznego zagrożenia życia lub zdrowia.
Organizm uwalnia wówczas duże ilości adrenaliny – hormonu, który wywołuje pełna
mobilizacje “strategicznych” narządów, które maja do spełnienie niebagatelna role,
określana w języku hormonalnym “walcz lub uciekaj”.
Stres psychologiczny: pojawia się wskutek leku przed utrata kontroli nad sytuacja
lub przed wymaganiami, które postrzegamy jako przerastające nasze możliwości.
Moje wywoływać go pospiech czy problemy w relacjach z partnerem, współpracownikiem,
pacjentem, jego rodzina.
Stres może być także następstwem np. długotrwałego oddziaływania wytężonej pracy.
Może pojawić się, kiedy stawiamy sobie wygórowane wymagania lub
nieefektywnie / nieracjonalnie zarządzamy czasem. Objawia się zmęczeniem,
wyczerpaniem, ciągłym poczuciem znużenia i braku chęci do życia.
Stres biologiczny:
W sytuacji fizycznego lub emocjonalnego zagrożenia Twój organizm sięgając
po swoje rezerwy stara się sprostać wyzwaniu, jakie przed nim stoi.
Pojawia się wówczas odpowiedź w postaci stresu związanego z pobudzeniem
układu wegetatywnego, hormonalnego, albo rozwijającego się ogólnego zespołu
adaptacyjnego- – stanowiącego wynik współdziałania układu nerwowego i
hormonalnego. Organizm znajduje się wówczas w stanie mobilizacji do
działania – przyspieszeniu ulega tętno, więcej krwi płynie do mięśni i
mózgu, a mniej do skóry i narządów trawiennych. Proces ten angażuje
zwiększone wydzielanie adrenaliny. W odpowiedzi na to zachodzi szereg zmian,
najważniejszymi są:
-Natychmiastowy dostęp do rezerw węglowodanów, które stanowią źródło energii
wszystkich procesów biochemicznych – stąd na przykład mięsnie czerpią
niezbędne paliwo w sytuacji ucieczki przed napastnikiem.
-Natychmiastowe skierowanie krwi do organów o strategicznym znaczeniu
kosztem np. ukrwienia skóry. Ma to na celu zminimalizowanie strat energii, jaka
dysponuje organizm.
Niekiedy sytuacji zagrożenia życia towarzyszą mdłości lub biegunka – organizm
dąży w ten sposób do zmniejszenia masy ciała, by łatwiej sprostać zaistniałym
trudnościom. Wzrost wydzielania adrenaliny wpływa na wysoką wydolność w
pracy i warunkuje zdolność do intensywnego wysiłku w krótkich odcinkach czasu.
Natomiast długotrwałe oddziaływanie zwiększonej dawki adrenaliny prowadzi do
zmian chorobowych w organizmie. Kiedy stan skrajnego pobudzenia przedłuża się,
może dojść do śmierci.
Reakcje człowieka na stres:
Każdy z nas reaguje na stres inaczej, w równym też stopniu stres wpływa na
każdy z układów anatomicznych naszego organizmu. Stres wpływa zarówno na
stan fizyczny, jak i na doświadczenia emocjonalne. W rzeczywistości człowiek
wyposażony jest w specjalny biologiczny mechanizm reagowania na stres,
który stymuluje nasze reakcje fizyczne i psychiczne.
Faza A – reakcja alarmowa powoduje ogólne pobudzenie wszystkich nerwów
układu współczulnego organizmu – czyli takiego, który „zarządza” działaniem
wszystkich narządów organizmu. Reakcja alarmowa polega na mobilizacji
fizycznej i psychicznej człowieka do natychmiastowej walki.
Do najbardziej widocznych reakcji alarmowych należą:
-kołatanie serca i trudności z oddychaniem
-przyspieszony puls
-skurcze żołądka, bóle głowy
-zaparcia i biegunki
-suchość w ustach
-drżenie kończyn
-nudności, wzmożone pocenie się
-zgrzytanie zębami, zaciśnięcie szczeki
-niemożliwość usiedzenia w miejscu
Każdy, u kogo te reakcje występują przygotowuje się, by stawić czoła
niebezpieczeństwu, wyzwaniu albo prawdziwym lub urojonym wymaganiom.
Jednakże jest to stan tymczasowy i zarezerwowany jedynie dla reakcji w
sytuacjach ekstremalnych. Organizm nie może znosić go przez dłuższy czas.
Faza B – reakcja odpornościowa występuje po reakcji alarmowej wówczas, gdy
nie została ona wyeliminowana. Oba te mechanizmy mogą występować jednocześnie,
jeśli stres odczuwany jest jako szczególnie silny, a zwłaszcza wtedy, gdy człowiek
czuje się wobec niego bezradny. Podczas reakcji adaptacyjnej następuje wydzielanie
dodatkowych typów hormonów. Uruchomiony zostaje mechanizm odwrotny do sytuacji
alarmowej i ciało wraca do swego normalnego stanu, a procesy umysłowe ulegają spowolnieniu.
Faza C – załamania i wyczerpania, występuje wówczas, gdy mechanizm adaptacyjny
trwa bardzo długo. W następstwie długotrwałego oddziaływania tego samego stresora,
do którego organizm się przystosował, wyczerpują się zasoby energii pozwalającej
na trwanie w fazie odpornościowej. Pojawiają się powtórnie oznaki reakcji alarmowej,
tym razem jednak są one nieodwracalne i w konsekwencji prowadza do występowania
licznych chorób. Stadium wyczerpania następuje, gdy bodziec wywołujący
stres nie ustępuje, bądź też po zniknięciu tego bodźca nie ustępuje opór.
Może to doprowadzić do zaburzeń psychicznych, zagrożenia zdrowia a nawet spowodować śmierć.
Stres psychologiczny:
Sposób doświadczania stresu jest modyfikowany przez ludzką osobowość.
Badania pokazują, iż istnieje związek pomiędzy naszym sposobem bycia i
temperamentem a sposobem reakcji na stres.
Ludzie typu A, którzy są energiczni i z zasady reagują natychmiast na każde
wydarzenie, odpowiadają zawsze na najmniejszy nawet stres wzmożonym wydzielaniem
adrenaliny – a zatem „idą w reakcję alarmową” – pozostają jakby w sytuacji agresji,
utrzymując cykl powtarzających się zastrzyków adrenaliny. Wywołuje
to (jeśli występują konsekwencje chorobowe) zaburzenia układu krążenia,
miedzy innymi nadciśnienie tętnicze.
Typ A to osoby, które niejako rozkwitają pod wpływem silnych bodźców.
Stres przejawia się u nich zwiększonym poczuciem pewności i podnieceniem.
Konsekwencją jest na przykład podświadome odsuwanie wykonania obowiązków
na ostatnią chwile, by w ten sposób wytworzyć większe napięcie, które
podniesie efektywność pracy. Taki sposób działania niesie w sobie ryzyko
niewywiązania się w terminie z planowanych zajęć wskutek pojawienia się
nieoczekiwanych spraw. Taka postawa może równie mieć niekorzystny wpływ
na osoby bliskie – partnera, rodzinę, współpracowników – dla których
taki poziom napięcia jest silnym (często nadmiernym) stresem.
Ludzie typu B, którzy mają skłonność do tłumienia w sobie odczuć negatywnych,
reagują natychmiastowym wydzielaniem kortykoidów; ich organizm odpowiada na
stres reakcja adaptacyjna, z pominięciem fazy wzmożonego wydzielania adrenaliny.
Stałe zwiększanie wydzielania kortykoidów może być odpowiedzialne za
zmniejszenie odporności organizmu na infekcje (kortykoidy działają przeciwzapalnie,
a stan zapalny jest przecież systemem obrony organizmu przeciwko infekcjom).
Osoby posiadające osobowość typu B preferują spokój i ciszę – w takich warunkach
osiągają optymalne wyniki pracy. Gorzej niż typ A radzą sobie ze zmianą, na
ogół są planujące i systematyczne.